شب یلدا و آداب و رسوم آن
فاصله بین غروب خورشید روز سی آبان تا طلوع خورشید در یک دی ماه را شب یلدا یا شب چله گویند.
در این فاصله زمانی افراد خانواده دور هم جمع شده و با شادی، داستان خوانی، شعر خوانی، خوردن تنقلات و میوه‌ها شب را صبح می‌کنند.
سرمنشاء این رسوم از ایران باستان است.از آن زمان‌ها که نور، روشنایی و آتش مقدس و خوش‌یمن و تاریکی و خاموشی نمادی از شر و اهریمن بوده‌است.
از آن‌جا که یلدا بلندترین زمان جولان دادن تاریکی و یا اهریمن بوده مردمان آن زمان دور هم جمع شده و با خوشحالی و روشن‌کردن آتش به جنگ اهریمن می رفتند تا فردای آن شب که پس از آن، روز رو به طولانی‌تر شدن می‌رفت و این نشانی بود از پیروزی نور بر تاریکی و روشنایی بر اهریمن.
این رسم سینه به سینه انتقال یافته و به شکل کنونی درآمده‌است.
در عصر حاضر ما نیز در شب آخر پاییز دور هم جمع می‌شویم و این شب را با خوشی و شادی صبح می‌کنیم.
در زمان حال خوراکی‌های مرسوم در شب یلدا هندوانه، انار، آجیل مخصوص یلدا (آجیل شیرین) و ... است و کارهایی مثل حافظ‌خوانی و تعریف قصه توسط بزرگ فامیل مثل مادربزرگ یا پدربزرگ رایج است.
معمولا در این مناسبت نوعروسان از طرف داماد خود هدایایی به عنوان پیشکش شروع زندگی توام با آسایش و خوشبختی دریافت می‌کنند.
کمی قبل‌تر رسم بر آن بوده که دور تا دور کرسی کنار هم نشسته خوش و بش و وقت‌گذرانی می‌کردند.
این‌ها که گفته شد آداب کلی یلدا است ولی از آن‌جا که ایران سرزمین وسیع و کهنی‌ست، هر مناسبت در هر استان دست‌خوش تغییراتی همرنگ با آن منطقه و فرهنگ می‌شود.
مثلا در خراسان خوردن کف‌زنی (نوعی شیرینی مانند گز)، لبو یا چغندرپخته و پختک(لبوی خشک) رایج است و یا آجیل یلدا در اصفهان از کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه گلابی، انجیر و خرما تشکیل شده است.
در استان کردستان با دلمه و نان سنگک از میهمانان یلدایی پذیرایی می کنند.
هندوانه در بوشهر برای یلدا پرطرفدار است.
در مازندران از میوه‌ی جنگلی ولیک و شرینی پشتزیک برای این شب استفاده می کنند.
حافظ‌خوانی در شیراز مرسوم است و رنگینگ نیز در سر سفره‌ی یلدای مردمان شیراز فراوان است.
در گیلان خوردن هندوانه و ازگیل بسیار رایج است.
در لرستان در شب یلدا نوعی خواراک با شیره و گندم می خورند.
به عقیده‌ی مادربزرگ‌های قزوینی اگر در این شب ننه سرما گریه کند باران می‌بارد، اگر پنبه‌های لحافش بیرون بریزد برف می بارد و اگر گردنبند مرواریدش پاره شود تگرگ می‌آید.
این شب به هر شکل، رسم و آدابی برگزار شود همه حرف آن این است که یلدا شبی بزرگ و طولانی برای اثبات عشق و علاقه به نزدیکان از کوچک و بزرگ است.